Το Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η ιδέα της ίδρυσης Πανεπιστημίου στην Ελλάδα, υπαρκτή ήδη από τον καιρό του Αγώνα για την Ανεξαρτησία, υλοποιήθηκε στις 14 Απριλίου 1837 με την έκδοση του διατάγματος «Περί συστάσεως του Πανεπιστημίου», που οδήγησε στην ίδρυση και λειτουργία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι το πρώτο Πανεπιστήμιο όχι μόνο του ελληνικού κράτους αλλά και ολόκληρης της Βαλκανικής Χερσονήσου και της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.

Η πρώτη του έδρα ήταν η οικία του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη στους πρόποδες του βράχου της Ακρόπολης που σήμερα στεγάζει το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αρχικά ονομάστηκε Οθώνειον Πανεπιστήμιον. Με την έξωση του Όθωνα μετονομάστηκε σε Εθνικόν Πανεπιστήμιον. Το 1911, για να εκπληρωθεί όρος της διαθήκης του Ηπειρώτη ευεργέτη Ιωάννη Δομπόλη, ιδρύθηκε το «Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον», ως ιδιαίτερο νομικό πρόσωπο, με δική του περιουσία και με την υπαγωγή σε αυτό των Σχολών Θεολογίας, Νομικής και Φιλοσοφίας, ενώ οι άλλες δύο Σχολές, δηλαδή η Ιατρική και η Φυσικομαθηματική, αποτέλεσαν το «Εθνικόν Πανεπιστήμιον». Με τον Οργανισμό του 1932 (Νόμος 5343) ορίσθηκε ότι τα δύο Ιδρύματα συναποτελούν το «Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών». Αρχικά, το νέο Οθώνειο Πανεπιστήμιο αποτελείτο από τέσσερεις σχολές: Θεολογική, Νομική, Ιατρική και Φιλοσοφική, με 33 καθηγητές και 52 φοιτητές.

Το Νοέμβριο του 1841 το Πανεπιστήμιο μεταστεγάστηκε στο νέο του κτήριο, αρχιτεκτόνημα του Δανού Christian Hansen (1803-1883), επί της οδού που ονομάστηκε «Πανεπιστημίου». Ο αδελφός του Theophilus Hansen είναι υπεύθυνος για τα άλλα δύο νεοκλασικά κτήρια που πλαισιώνουν το Πανεπιστήμιο, την Εθνική Βιβλιοθήκη και την Ακαδημία Αθηνών. Το 1904 οι θετικές επιστήμες αποσχίστηκαν από την Φιλοσοφική και έτσι ιδρύθηκαν τα νέα τμήματα της Φυσικής, των Μαθηματικών και της Φαρμακευτικής. (Λίγο αργότερα προστέθηκε και η Οδοντιατρική στην Ιατρική Σχολή.)

Μεταξύ του 1895 και του 1911, περίπου χίλιοι νέοι φοιτητές εισάγονταν συνολικά στις σχολές του Πανεπιστημίου ετησίως. Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αριθμός αυτός περίπου διπλασιάστηκε. Η αύξηση της ζήτησης φοιτητικών θέσεων από την ελληνική νεολαία οδήγησε το Πανεπιστήμιο στην καθιέρωση εισαγωγικών εξετάσεων το ακαδημαϊκό έτος 1927-28.